Лукашэнка мяняе палітвязняў на запчасткі? Што пра гэтую тэорыю думаюць юрысты

Чытаць болей: За марки ФРГ, кофе и нефть. Как Западная Германия выкупила у ГДР тысячи человек

Але летам гэтага года гендырэктар "Белавіі" Ігар Чаргінец казаў, што ў кампаніі няма праблем з запаснымі часткамі для самалётаў і яна ў стане забяспечыць бяспеку палётаў. Праўда нават з яго слоў вынікае, што абыходзяцца гэтыя запчасткі даражэй, чым раней, бо лагістыка змянілася.

"Безумоўна, гэта ўсё тыя ж запчасткі, кампаненты цалкам арыгінальныя. Як мы гэта робім — гэта іншае пытанне. Наколькі нам гэта стала даражэй, наколькі змянілася лагістыка — гэта іншыя пытанні", — адзначыў Чаргінец.

Увосень 2022 года "Зеркало" пісала, што сяк-так запчасткі сапраўды ўдаецца знаходзіць, хоць шараговыя супрацоўнікі кампаніі не ведаюць схем, якія задзейнічае кіраўніцтва.

— Дапусцім, якая-небудзь кампанія не пад санкцыямі купляе запчасткі сабе ў запас, нешта на складзе ляжыць — чаму б не зарабіць на гэтым? Ідзе банальны перапродаж. Нейкія больш-менш дружалюбныя краіны ідуць на саступкі Беларусі і перапрадаюць, — расказваў на ўмовах ананімнасці адзін з супрацоўнікаў кампаніі.

Яго калега пацвярджаў, што "недарамантаваным" самалёт у паветра не падымаецца. "Белавія", дарэчы, не адзіная, хто шукае, дзе купіць дэталі ў абыход санкцый. У Расіі вырашаюць тую ж праблему. І пакупкі праз трэція рукі не тое каб заўсёды аднолькава бяспечныя.

У жніўні гэтага года спецыялізаваны канал AVIAINCIDENT пісаў пра тое, як ашуканцы "развялі" "Аэрафлот". Паабяцалі закупіць запчасткі, узялі аванс — і зніклі. Гэтым летам расійскі суд вырашыў, што яны заключалі дамову, загадзя не збіраючыся выконваць яго ўмовы.

Як бы беларускія чыноўнікі ні пераконвалі, што санкцыі — не такая ўжо вялікая праблема, відавочна, што атрымліваць запчасткі для "Боінгаў" і "Эмбраераў" вакольнымі шляхамі не вельмі зручна. Але як юрыдычна магла б выглядаць угода, паводле якой дэталі перадаюць у абмен на вызваленне палітвязняў? Спыталі ў юрыста.

“Міжнародныя санкцыі могуць быць перагледжаныя толькі на ўзроўні дзяржаў і арганізацый, якія іх уводзілі”

Адвакат Алесь Міхалевіч патлумачыў Еўрарадыё, ці магчымыя наогул такія таемныя ўгоды — і хто трапіць пад санкцыі, калі іх дэталі раскрыюцца.

— Ці можна аформіць юрыдычную ўгоду, паводле якой санкцыі на пастаўкі авіядэталяў для Беларусі прыпыняць ці скасуюць у абмен на абяцанне Лукашэнкі вызваліць палітвязняў?

— Санкцыйныя рэжымы, як правіла, уводзяцца праз заканадаўчыя акты і міжнародныя дамовы, такія як рэгламенты ЕС, нарматыўна-прававыя акты ЗША і міжнародныя пагадненні. Такія акты непасрэдна не прадугледжваюць магчымасці вызвалення ад санкцый ці прыпынення іх дзеяння ў абмен на палітычныя ўгоды, да прыкладу такія, як вызваленне вязняў.

Чытаць болей: “Это не санкции, а подарок!”: что будет с "Белавиа", если у неё заберут самолёты

Важна ўсведамляць, што асноўная мэта санкцый — пакараць рэжым за парушэнне міжнародных нормаў. Юрыдычна афармленне ўгоды, пры якой санкцыі прыпыняліся б для продажу авіяцыйных дэталяў у абмен на вызваленне палітвязняў, надзвычай складанае. Гэта запатрабавала б як змянення дзейных санкцыйных рэжымаў, так і ўзгаднення з міжнароднымі прававымі нормамі, што не ўяўляецца магчымым у рамках звычайных прававых працэсаў.

Прыпыненне ці скасаванне санкцый з мэтай афармлення ўгоды ў тэорыі маглі б быць магчымыя толькі ў тым выпадку, калі б дзеянні прэзідэнта Аляксандра Лукашэнкі былі скіраваныя на спыненне прычын, з якіх такія санкцыі былі накладзеныя.

— Хто б мог тэарэтычна ўхваліць заключэнне такой угоды з Лукашэнкам?

— Калі мы разглядаем магчымасць заключэння такой угоды на афіцыйным узроўні, то міжнародныя санкцыі могуць быць перагледжаныя толькі на ўзроўні дзяржаў і міжнародных арганізацый, якія іх уводзілі, шляхам дыпламатычных перамоў. Любое такое пагадненне запатрабуе міжнароднай ухвалы, а таксама змены ці прыпынення прымененых законаў і нарматыўных актаў.

Аднак у гэтым выпадку рашэнне можа быць хутчэй палітычным, чым юрыдычным, адпаведна, хутчэй за ўсё, яно можа быць прынятае ў працэсе непублічных перамоваў і заключэння "закулісных" угодаў.

— Якія санкцыі могуць тэарэтычна чакаць умоўны Embraer у выпадку, калі ён выступіць пастаўшчыком авіядэталяў для авіякампаніі "Белавія"?

— Калі мы дапусцім, што кампанія Embraer, якая з'яўляецца бразільскім авіябудаўнічым кангламератам, пайшла на пастаўку авіядэталяў у Беларусь, то яна магла б сутыкнуцца з санкцыямі з боку розных краін, якія ўвялі санкцыі супраць Беларусі праз парушэнні правоў чалавека і падтрымку агрэсіўнай замежнай палітыкі Расіі.

Звязана гэта з тым, што такія тавары — гэта тавары падвойнага прызначэння, якія могуць спрыяць ваеннаму, тэхналагічнаму развіццю, абароне і бяспецы Беларусі.

Да прыкладу, ЕС увёў шырокія абмежаванні на экспарт у Беларусь, якія датычаць у тым ліку тэхналогій і абсталявання, звязаных з авіяцыяй. Адметна тое, што ЕС мае права накласці санкцыі на кампаніі, якія парушаюць санкцыйныя абмежаванні, нават калі яны знаходзяцца за межамі ЕС.

Любая асоба ці кампанія, што спрыяе абыходу санкцый або ўдзельнічае ў забароненых аперацыях з Беларуссю, можа сутыкнуцца з абмежаваннямі.

То-бок, тэарэтычна, калі б Embraer супрацоўнічаў з беларускай "Белавіяй" і пастаўляў ёй авіяцыйныя дэталі, яму магло б пагражаць уключэнне ў санкцыйны спіс ЕС.

Чытаць болей: Глава МИД Литвы предположил, когда санкции против Беларуси могут ослаблены

Таму трэба вывучаць сітуацыю з наяўнасцю вытворчасцяў на тэрыторыі Штатаў кожнай канкрэтнай кампаніі, бо наяўнасць такіх вытворчасцяў можа пацягнуць нават крымінальны пераслед кіраўніцтва кампаніі, якая абыходзіць санкцыі.

Аднак нават калі ўмоўны Embraer не мае прамой прысутнасці ў ЗША, амерыканскія кампаніі будуць вымушаныя спыніць супрацоўніцтва з такой кампаніяй, каб пазбегнуць парушэння амерыканскага заканадаўства. На замарозку актываў, забарону на экспарт тавараў падвойнага прызначэння могуць пайсці і іншыя краіны, якія ўвялі свае санкцыі супраць Беларусі.

То-бок некалькі юрысдыкцый могуць адначасова накласці санкцыі на кампанію, нават калі яна знаходзіцца за межамі гэтых краін, асабліва калі яна падтрымлівае дзейнасць з кампаніямі ці фінансавымі ўстановамі ў дадзеных юрысдыкцыях.

Акрамя таго, важна разумець, што супрацоўніцтва з Беларуссю ў абыход санкцый акрамя юрыдычных наступстваў адназначна нанясе сур'ёзную шкоду рэпутацыі любой кампаніі на міжнародным узроўні. Таму шматлікія кампаніі ў розных дзяржавах могуць адмовіцца ад супрацоўніцтва з тым жа ўмоўным Embraer як праз боязь трапіць пад санкцыі, так і з этычных меркаванняў.