Кантрабандныя цыгарэты вязуць пад выглядам дошак, будматэрыялаў і не толькі / Еўрарадыё
Літоўцы і палякі не першы месяц б'юць трывогу праз кантрабандныя беларускія цыгарэты, якія па зямлі, па вадзе і нават па паветры ўвозяцца ў Еўрасаюз праз заходнюю мяжу Беларусі. У 2020 годзе аб'ёмы нелегальных паставак прыкметна выраслі. А з пачатку 2021 года пачаўся сапраўдны бум цыгарэтнай кантрабанды.
Еўрарадыё падлічыла, што за першыя месяцы 2021 года польскія, літоўскія, латвійскія і ўкраінскія мытнікі спынілі 5 млн пачкаў беларускіх цыгарэт, замаскаваных пад іншыя грузы. Расказваем, як гэта было, і тлумачым, як гэта працуе.
"Нават старажылы літоўскай мытні не памятаюць такога напружанага года. Акрамя надзвычай цяжкіх умоў працы, выкліканых глабальнай пандэміяй, афіцэры таксама сутыкнуліся ў 2020 годзе з рэзкім павелічэннем патокаў кантрабанды цыгарэт", — так вынікі года падводзілі ў мытні Літвы. Тут рэзкі рост кантрабанды цыгарэт з Беларусі заўважылі яшчэ ўвосень. А яшчэ адну "хвалю" кантрабанды — у лютым 2021-га.
"Вытворчасць залішніх цыгарэт у Беларусі вельмі развітая, — казаў дырэктар мытнага дэпартамента Літвы Ёнас Мішкініс. — Я не ведаю, як будуць развівацца [міждзяржаўныя] адносіны, але ёсць пэўная міждзяржаўная праблема, паколькі такія аб'ёмы патрабуюць пэўных крокаў і на палітычным узроўні".
З усіх кантрабандных цыгарэт, якія ўвозяцца ў Літву, каля 93% вырабленыя ў Беларусі. За 2020 год мытнікі Літвы знайшлі каля 16,6 млн пачкаў нелегальных цыгарэт. Значыць, што больш за 15 млн з іх — беларускія. Па шэсць пачкаў на кожнага жыхара Літвы, уключаючы тых, хто не курыць.
І гэта толькі тыя цыгарэты, якія былі выяўлены на мытні!
Паводле падлікаў Еўрарадыё, з пачатку 2021 года літоўскія мытнікі спынілі на мяжы з Беларуссю больш за 1,7 мільёна пачкаў цыгарэт на агульны кошт больш за 6 млн еўра. Два важныя ўдакладненні: гэта толькі буйныя партыі — і толькі тыя, пра канфіскацыю якіх паведамлялася.
У Польшчы кожная дзясятая скураная цыгарэта — нелегальнага паходжання. Як і літоўскія, польскія мытнікі імкнуцца змагацца з беларускай кантрабандай.
Зыходзячы з нашых падлікаў, за два месяцы яны знайшлі як мінімум 3,2 мільёна пачкаў цыгарэт. Кошт толькі гэтага грузу — больш за 12,8 мільёна еўра. Мы ўлічылі толькі буйныя партыі.
Як і літоўцы, палякі таксама фіксуюць рэзкі рост паставак беларускіх цыгарэт. У 2020-м было выяўлена на 469% больш, чым годам раней, — у вартасным выражэнні.
Калі параўноўваць з іншымі краінамі, Польшча і Літва знаходзяць прыкметна больш кантрабандных беларускіх цыгарэт. Мытня Латвіі за 2020 год выявіла 155,5 тысячы пачкаў, Украіны — усяго 50,5 тысячы пачкаў.
У 2020-м абарот беларускіх кантрабандных цыгарэт у Расіі ацэньваўся ў 750 млн пачкаў, пра гэта пісала выданне "Проект". Праблема настолькі прыкметная, што пра яе нечакана выказвалася нават (!) Ціна Кандэлакі.
"Ужо па сваіх уласных каналах я атрымала канкрэтныя звесткі пра бенефіцыяраў гэтай гісторыі і акрамя Аляксандра Лукашэнкі, які сядзіць на вяршыні піраміды кантрафакту, — мне перадалі інфармацыю пра канкрэтных выканаўцаў гэтай гісторыі. Знаёмцеся: Аляксей Алексін — сябар прэзідэнта Беларусі і свайго роду крэатыўны прадзюсар серыяла пра мільярдныя заробкі на кантрабандным тытуні", — пісала Кандэлакі ў канцы 2020-га.
Еўрарадыё накіроўвала запыты па тэме кантрабанды цыгарэт у кампетэнтныя расійскія органы. Аднак яны пакінулі нашы пытанні без адказаў.
У публічным полі інфармацыя пра канфіскацыю беларускіх кантрабандных цыгарэт расійскімі мытнікамі з'яўляецца нячаста: у Беларусі і Расіі афіцыйна няма мяжы. Таму "на ўваходзе" адрэзаць кантрабанду не асабліва атрымліваецца.
Часцей за ўсё буйныя партыі кантрабанды возяць пад выглядам дошак, будматэрыялаў і цвікоў. Схема такая: у фуры робяцца схованкі з цыгарэтамі, для выгляду іх "драпіруюць" іншымі таварамі, якія і спрабуюць задэклараваць для ўвозу. Знаходзяць грузы толькі пры дадатковых праверках — таму частка кантрабанды праскоквае.
Дробныя партыі мы не ўлічваем, але яны бываюць пацешныя: хтосьці спрабуе пераправіць цыгарэты праз мяжу на плыце, хтосьці — дронам, а трэція банальна хаваюць у багажнікі сваіх машын.
Усе выпадкі выяўленай кантрабанды цыгарэт, пра якія мы ведаем, тычацца прадукцыі гродзенскай тытунёвай фабрыкі "Нёман". У першую чаргу гэта самыя бюджэтныя маркі — Minsk, NZ і іншыя. Логіка простая: іх кошт у некалькі разоў ніжэйшы, чым у самых танных еўрапейскіх цыгарэт. І менавіта факт кантрабанды гродзенскіх цыгарэт выклікае пытанні па тым, як наладжаны ўвесь працэс.
Ужо некалькі гадоў улады не публікуюць статыстыку ні па аб'ёмах вытворчасці тытунёвай прадукцыі, ні па экспарце. Апошнія вядомыя звесткі — шасцігадовай даўнасці. Тады аб'ём вытворчасці цыгарэт на гродзенскай фабрыцы "Нёман" ацэньваўся ў 28,5 млрд цыгарэт, гэта каля 1,4 мільярда пачкаў.
Акрамя гэтай фабрыкі, у Беларусі выпускае цыгарэты і прадпрыемства "Тытунь-інвест" Паўла Тапузідзіса і "Інтэр Табака" Аляксея Алексіна. Іх аб'ёмы вытворчасці невядомыя, як і актуальная доля на рынку. Доля "Тытунь-інвеста" раней ацэньвалася ў 20%.
Разам: па састарэлай, але ўсё ж афіцыйнай статыстыцы, у Беларусі выраблялася каля 35 млрд цыгарэт у год. Гэта каля 1,75 млрд пачкаў.
Тады ж апошні раз ацэньваўся і беларускі ўнутраны рынак цыгарэт — у 20 млрд штук у год. Інакш кажучы, у Беларусі выраблялася ў паўтара раза больш цыгарэт, чым выкурвалася. Астатняе — экспарт, афіцыйны і не вельмі.
Паводле статыстыкі Сусветнай арганізацыі аховы здароўя, у Беларусі кураць 48,4% мужчын і 12,6% жанчын. 20 млрд цыгарэт у год — гэта каля 500 пачкаў на кожнага курца. Або па паўтара пачка ў дзень на чалавека.
Хочаце дапамагчы незалежнай журналістыцы? Станьце падпісчыкам на Patreon
Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.
Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.