На акцыі прыхільнікаў Лукашэнкі / Reuters
Вынікі "маштабнага сацыялагічнага даследавання", як яго называў Аляксандр Лукашэнка, былі апублікаваныя ўвечары 10 лютага. Вынікі атрымаліся прыемныя для ўладаў: Лукашэнку падтрымліваюць 66,5% беларусаў (апытаных шляхам анкетавання), 72,4% не падтрымліваюць пратэсты, а 57,8% поўнасцю задаволены Канстытуцыяй у рэдакцыі ад 2004 года.
Гэтыя лічбы ўдала кладуцца ў агульную канву дзяржаўнай прапаганды апошніх месяцаў. Яна працуе над дыскрэдытацыяй і маргіналізацыяй пратэсту і над тым, каб Лукашэнка ў сваіх зваротах выглядаў палітыкам, якога падтрымлівае не толькі АМАП і "вертыкаль", а большасць.
Што за кампаніі праводзілі даследаванне і якія да яго ёсць пытанні? Расказваем.
Даследаванне праводзілася на заказ дзяржагенцтва БЕЛТА. Пра тое, што дзяржаўныя СМІ павінны "адстойваць інтарэсы краіны", Лукашэнка заяўляў не раз, а ў лістападзе 2020-га адкрыта называў іх "рубяжом абароны".
Арганізатарам даследавання быў EcooM. Юрыдычная асоба, якое ім валодае, працуе з 2002 года, але сам аналітычны цэнтр пачаў працаваць з 2003-га — і амаль з самага заснавання дае ўладам "ідэалагічна правільныя" вынікі апытанняў.
— У адказах на пытанне, ці патрэбна зразумелая дзяржаўная ідэалогія, — амаль поўная аднадушнасць: "так, вельмі патрэбная" — кажуць 32% удзельнікаў апытання, "у нейкай меры неабходная" — яшчэ 45%, — так пісала пра апытанне моладзі газета "Беларусь сегодня" ў 2004 годзе.
А вось яшчэ адзін яскравы прыклад — па выніках апытання 2005 года: "Не абышлі сацыёлагі і такое надзённае пытанне, як рэйтынг палітычных дзеячаў. Тут карціна традыцыйная — абсалютная большасць апытаных называюць прозвішча прэзідэнта, "папулярнасць" жа іншых палітыкаў, на жаль, мітусіцца ў межах праславутай "сацыялагічнай хібнасці". У тым жа годзе незалежны цэнтр НІСЭПД даваў Лукашэнку рэйтынг 52,6% — далёка ад "абсалютнай большасці".
EcooM "адпрацоўваў" усе прэзідэнцкія выбары. Цікава, што вынікі "апытанняў" і "экзітполаў" гэтай структуры мала адрозніваліся ад афіцыйных вынікаў Цэнтрвыбаркама, затое досыць сур'ёзна — ад звестак НІСЭПД.
Аналітычны цэнтр праводзіў і іншыя апытанні, якія традыцыйна паказвалі падтрымку беларусамі ўлады ўсіх узроўняў, знешнепалітычнага курсу і развіцця эканомікі.
У 2016-м у EcooM не засталося канкурэнтаў (калі не лічыць іншых праўладных структур): НІСЭПД быў вымушаны закрыцца праз ціск, аказаны на цэнтр пасля заявы пра рэкорднае падзенне электаральнага рэйтынгу Лукашэнкі на выбарах 2015-га.
На выбарах-2020 EcooM праводзіў апытанне выбаршчыкаў. І зноў звесткі агенцтва не моцна разышліся з лічбамі Цэнтрвыбаркама.
Яшчэ адзін нюанс: у сваіх апытаннях EcooM традыцыйна хваліцца тысячамі ўдзельнікаў. Гэта гігантаманія не зусім зразумелая і выклікае сумневы ў карэктнасці з пункту гледжання навукі, бо рэпрэзентатыўнае апытанне ў краіне можна зрабіць на выбарцы ад 1000 чалавек. Гэта дэманстраваў і НІСЭПД, а цяпер паказвае паважаны ва ўсім свеце Chatham House.
Кіраўнік EcooM і галоўны спікер ад асобы агенцтва — Сяргей Мусіенка. Пра яго, акрамя як пра кіраўніка цэнтра, вядома мала. Ён актыўны прыхільнік Лукашэнкі і рэгулярна выступае па дзяржканалах у падтрымку яго палітыкі.
У 2011-м ён абяцаў аплаціць польскім журналістам прэс-тур у Мінск. Газета Rzeczpospolita ў матэрыяле пра гэта непасрэдна звязвала Мусіенку і EcooM з КДБ. З сілавікамі Мусіенка сапраўды звязаны: ён як мінімум удзельнічае ў працы навукова-экспертнай групы пры сакратарыяце Савета бяспекі. Акрамя таго, ён уваходзіць у грамадскі савет пры Мінадукацыі і праўладны Саюз пісьменнікаў. Пры гэтым у каталогу Нацбібліятэкі, куды заносяць наогул усе апублікаваныя ў Беларусі кнігі, Еўрарадыё мастацкіх твораў Мусіенкі не знайшло — толькі навуковыя артыкулы, вынікі даследаванняў і выступленні ў прэсе, а таксама вучэбны дапаможнік "Гонар за Беларусь".
Мусіенку належыць 50% юрыдычныя асобы, ад імя якой дзейнічае EcooM. Яшчэ палова — у нейкай Святланы Канаплёвай, інфармацыі пра якую атрымаць не ўдалося.
З 2002 па 2003 год, гэта значыць незадоўга да таго, як "Медыяфакт-Эка" (будучы EcooM) стаў праводзіць апытанні, сярод яго сузаснавальнікаў была Алена Лазарчук. Пасля публікацыі гэтага тэксту яна звязалася з рэдакцыяй і папрасіла падкрэсліць, што яна пакінула юрыдычную асобу да таго, як утварыўся EcooM. Таксама доля ў свой час была ў Вячаслава Зяньковіча — гэта вядомы беларускі журналіст, які доўгі час узначальваў аддзяленне "Интерфакса" ў Мінску, а потым працаваў у галаўной структуры агенцтва і адказваў у тым ліку за інфармацыйнае суправаджэнне працы губернатараў. Для многіх не сакрэт, што Зяньковіч меў доступ у Адміністрацыю прэзідэнта, а з шэрагам топ-чыноўнікаў да гэтага часу "на ты". Яшчэ ў 2000-м "БелГазета" звязвала Зяньковіча з уплывовымі Міхаілам Мясніковічам і Уладзімірам Замяталіным. Праз гады Лукашэнка ўручаў Зяньковічу медаль"За працоўныя заслугі". У 2020-м ён вярнуўся ў Беларусь і запусціў новы СМІ.
Таксама ў складзе заснавальнікаў нядоўгі час была кампанія "Серж", уладальнік якой Сяргей Атрошчанка сваіх сімпатый да Лукашэнкі ніколі не хаваў.
Але цікава не толькі тое, хто валодае EcooM, але і хто там працуе на менеджарскіх пасадах. Акрамя Мусіенкі, там ёсць такі персанаж, як прафесар Аляксандр Данілаў. У цэнтры ён навуковы кіраўнік. З 1994-га да 2000-га Данілаў працаваў у Адміністрацыі прэзідэнта, у тым ліку кіраваў Інфармацыйна-аналітычным цэнтрам. Яшчэ адзін супрацоўнік, пра якога вядома, — прафесар Сяргей Шавель, які пісаў працы з тым жа Данілавым і ўжо шмат гадоў працуе ў Інстытуце сацыялогіі НАН.
Абяцанне "замежнага ўдзелу" ў "маштабным даследаванні", як мы цяпер ведаем, датычылася фонду "Украінская палітыка". Ва Украіне ў яго неадназначная рэпутацыя. Кіраўнік фонду Косць Бандарэнка звязаны з прарасійскімі ўкраінскімі палітыкамі. Свой фонд ён стварыў, што цікава, пры прэзідэнце Уладзіміру Януковічу. Тады яго структура цесна супрацоўнічала з Адміністрацыяй прэзідэнта.
Калі вы гледзіце дзяржТБ, то цалкам магчыма, што бачылі там Бандарэнку, які выказвае кампліментарныя беларускім уладам меркаванні. Ён актыўна выступае не толькі ў беларускіх, але і ў расійскіх СМІ. У тым ліку — на прапагандысцкім партале "Украина.ру", які ўваходзіць у структуру МІА "Россия сегодня", якой кіруюць Маргарыта Сіманьян і Дзмітрый Кісялёў.
Так, у пачатку года Бандарэнка заяўляў расійскім СМІ пра тое, што "пры Байдэне ЗША зноў пачнуць развязваць войны". Пазней ён заяўляў, што "ЗША пазбавілі ўкраінцаў расійскай вакцыны". Расказваў Бандарэнка і пра "рост сімпатый украінцаў да Расіі".
Хочаш дапамагчы незалежнай журналістыцы? Стань падпісчыкам на Patreon
Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.
Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.