Багдан Куцепаў, Ксенія Выхадзец / Грамадскае
Анексія паўвострава часова забрала ва ўкраінцаў галоўную летнюю курортную зону — паўднёвы бераг Крыма. Кожны сезон ПБК карыстаўся папулярнасцю і ў жыхароў суседніх з Украінай краін. Некалькі маштабных фестываляў накшталт Казанціпа і Кактэбель Джаз Фэсту, бясконцыя пляжы, дзясяткі гістарычных міфаў і легенд аб кожным з населеных пунктаў прыбярэжнай паласы. На ПБК ездзілі, здаецца, з дзвюх прычын: праз настальгію і таннасць, хоць і часта ўяўную.
Затока, Жалезны Порт, Чарнаморск, Лазурнае — мясціны Адэскай, Херсонскай і Мікалаеўскай абласцей, размешчаныя ў прыбярэжнай зоне, ужо трэці сезон замяняюць ўкраінцам Ялту, Алушту і іншыя прыморскія гарады і вёскі Крыма. Едуць у іх з тых жа прычын, што і на паўвостраў. Прычым не толькі жыхары краіны — колькасць аўтамабіляў з нумарамі Малдовы, Беларусі, Польшчы на дарогах і паркоўках гарадоў і вёсак гэтага рэгіёна з кожным годам толькі расце.
Змена пляжаў акупаванага Крыма на пляжы мацерыковай часткі Украіны — не тое каб трэнд, але з аб'ектыўных прычын гэтая курортная частка краіны набірае папулярнасць.
Ці робіцца яна новым Крымам? Ці прапануе альтэрнатыўную павестку адпачынку?
Журналіст "Грамадскага" Куцепаў і прадзюсар Ксенія селі ў аўтамабіль і праехаліся па некалькіх асноўных курортах трох украінскіх абласцей, каб высветліць, хто і чаму на іх адпачывае.
Наш першы пункт — сяло Санжэйка ў Адэскай вобласці. Гэта былая ваенная база. Закінуты маяк, сланечнікі, пыл, "Здаю жыллё" на кожным доме, і абрыў, з якога пачынаецца шырокая пляжная паласа. Санжэйка — маленькае сяло, і тыповых курортных забаваў тут няма.
Большасць турыстаў ставіць намёты і цэлымі днямі бавіць час на беразе мора. Менавіта па яго ў Санжэйку і прыязджаюць.
— Вы што, па сутнасці, у гасцінічным нумары робіце? Толькі начуеце, — кажа турыстка з Кіева. — Гэта можна рабіць і ў намёце.
Душ і прыбіральня гэтага стыхійнага кемпінга знаходзяцца ў кустах. У тых, што абвешаныя ручнікамі, мыюцца. Прыбіральня — гэта збудаванне, падобнае на вагончык будаўнікоў. Але мясцовыя спрабуюць манетызаваць нават такую спартанскую абстаноўку.
— Яшчэ некалькі дзён таму прыбіральня была бясплатная, — скардзіцца студэнт Саша. — Але ў суботу масава пачалі прыязджаць турысты, і з'явілася шыльда — 2 грыўні.
У Санжэйцы можна арандаваць і пакой. Кошт жылля — каля 150 грыўняў (6$) і залежыць ад наяўнасці "выгодаў" — у некаторых дамах няма гарачай вады ці даводзіцца хадзіць у прыбіральню на вуліцы.
Вырашаем тут не затрымлівацца і адразу ехаць далей. На імправізаванай паркоўцы бачым аўто з беларускімі нумарамі.
— У Крым ехаць даўжэй, таму мы вырашылі адпачыць тут, — тлумачыць сямейная пара з Мінска. — Ды і цэны тут пакуль не еўрапейскія.
Сустрэтыя намі беларусы — не адзіныя жыхары суседніх краін, якія прыехалі адпачываць на гэтую частку ўзбярэжжа Чорнага мора. Па дарозе ў Затоку мы назіраем дзясяткі машын з беларускімі і малдаўскімі нумарамі.
А на самым пад'ездзе да Затокі нас абганяе польскі "Фальксваген". Зрэшты, амаль адразу спыняецца. Перад уездам затор. У Затоцы, відавочна, аншлаг.
Што, увогуле, нядзіўна. Гэта адзін з самых папулярных курортаў Адэскай вобласці. Наколькі менавіта — становіцца зразумела на пляжах: з самай раніцы яны забітыя людзьмі.
Вакол — дзіцячыя атракцыёны, некалькі кавярняў, "чаўнакі" з сасіскамі і рапанамі — і кіеўскія цэны. Карацей кажучы, звычайны вялікі рознакаляровы пазл, з адлегласці больш за ўсё падобны на персідскі дыван — неяк так выглядае Затока.
Селімся ў пансіянаце. Нумар каштаваў 1400 грыўняў (55$), але мы старгаваліся за 800 (30$). Уладальніца жылля патлумачыла: "У нас не сезон". Трэба разумець, што Затоку перасякае чыгунка — калі няўдала выбраць жыллё побач з ёй, усю ноч давядзецца слухаць рамантычны гук цягнікоў.
Кідаем рэчы і выходзім на вячэру. Хутка высвятляем, што з харчаваннем ў Затоцы складаней, чым з жыллём. Каб знайсці ўстанову "кошт роўны якасці", трэба прыкласці намаганні.
— Чабурэкі, каралеўскі лагман, плоў! — крычыць зазывала каля адной з кавярняў на набярэжнай.
Сядаем.
— Два чабурэкі, калі ласка.
— Скончыліся.
— Але ж вы іх рэкламуеце...
— Ведаеце, прыходзьце лепш ў 11 раніцы — будуць свежыя.
Але знайсці рыкшу на самай справе нескладана — яны паўсюль. З іх гучнага выезду на набярэжную ў Затоцы пачынаецца вечар — гэта адна з папулярных мясцовых забаў. Адпачывальнікам падабаецца.
— Я бываў і ў Іспаніі, і ў Грэцыі, але гэта не тое, — тлумачыць нам прадпрымальнік Ігар. — За мяжу ты едзеш па сэрвіс, а тут — ну, людзі душэўныя, адпачынак нармальны. Адным словам, народ іншы.
З пляжнага батута ў неба з крыкам узлятае дзіця. З бара насупраць чуецца стрэл корка з бутэлькі шампанскага. Крыху далей у кавярні распяваецца артыст. Пах дыму ад цыгарэт змешваецца з пахам смажаных шашлыкоў. Вецер разносіць па набярэжнай смецце з перапоўненых бакаў. "...медведь руками поедает сладкий мед — мы смотрим на него и между нами тает лед..." — міма пралятае яшчэ адзін рыкша.
— Але толькі вось людзей неяк зашмат... — азіраецца суразмоўца.
Вяртаемся ў наш пансіянат — заўтра раніцай ехаць далей.
Раней гэты горад у Адэскай вобласці называўся Ільлічоўск. Але ў мінулым годзе ў яго жыцці адбыліся дзве важныя падзеі. Па-першае, Ільлічоўск пасля дэкамунізацыі стаў Чарнаморскам. Па-другое, да яго пераехаў галоўны да анексіі фестываль Крыма — Кактэбель Джаз Фэст.
Акрамя музыкі Чарнаморск прапануе наведнікам фестывалю, які адбудзецца восенню, шматлікія вагончыкі з "духмянай" ежай, белы пясок і больш-менш чыстую ваду. Гэта амаль усе курортныя забавы.
— Звычайна я адпачываю ў Еўропе, — прызнаецца Марыя. У Чарнаморск яна прыехала з Малдовы. Адпачываюць кампаніяй з шасці чалавек. — Проста гэтым разам не знайшлося нікога, хто паляцеў бы са мной у Італію ці Чарнагорыю. Таму я тут.
Ці можна параўнаць гэтую частку чарнаморскага ўзбярэжжа з Крымам? Марыя кажа, ёй гэта зрабіць складана — на паўвостраве яна адпачывала не так каб часта. Але ўвогуле рэзюмэ прыкладна наступнае: як на погляд замежніка — мора і ландшафты адрозніваюцца, сэрвіс і агульная атмасфера — практычна не.
Праціскваемся праз шэрагі вешалак з футрамі. "Вазьміце бананы — усяго па 38 грыўняў (1,5$)! — чуецца з усіх бакоў. Абыходзім сумную дзяўчынку, якой пасярод вуліцы плятуць касічкі. "Група Фрыстайл. Легендарныя хіты!" — бачым афішу. Рукі майстра зацягваюць валасы дзяўчынкі ў марскія вузлы. "Турэцкі кірмаш-распродаж". Бацькі дзяўчынкі усміхаюцца. У яе валасах з'яўляюцца салатавыя пасмы. "Пахлава мядовая!" Прабіраемся міма прылаўкаў з сувенірамі. Мы ў Коблеве — так у гэтым горадзе выглядае дарога да пляжу.
Коблева — курорт моладзева-сямейнага адпачынку: тут большы, чым у Затоцы, выбар начных клубаў і шмат забавак для дзяцей. Адна з іх — зарабляць свае першыя грошы.
— Я працую з 9 да 11:30 на атракцыёне "Лабірынт". Ужо чацвёрты год так. Мне 12. Прыехаў з мамай, знайшоў працу, — распавядае Кірыл, 12-гадовы хлопчык.
Ён атрымлівае 50-80 (2-3$) грыўняў у дзень. Кажа, што "нармальны бізнес" пачынаецца дзесьці з 100 грыўняў (4$) у дзень. Ці падабаецца яму проста адпачываць? Кажа, што менавіта тут — не.
Але моладзі адпачываць тут падабаецца. Бліжэй да вечара пачынаюць запаўняцца бары з музыкай. Затым большасць публікі перамесціцца на танцпляцы начных клубаў.
— Бесарабскае віно будзеце? — машуць нам пластыкавай бутэлькай хлопцы, седзячы на беразе каля напалову здзьмутай лодкі-"банана". — Знакамітае!
Кампанію мы ім скласці не можам — мусім рухацца далей.
Горад візуальна застаўся дзесьці ў пачатку 1990-х. Гэта той час, калі савецкую гарадскую архітэктуру спрабавалі ўпрыгожваць "пад Захад". Менавіта так выглядае галоўная алея Скадоўска, якую завесілі рознакаляровымі парасонамі.
Па драйвовы адпачынак сюды сапраўды ехаць не варта. Скадоўск — горад дзяцей і бабуль. Мора тут цёплае і дробнае. Крок — медуза. Наступны — яшчэ дзве. Далей — слізкае багавінне. Потым — ізноў медузы. І зноў багавінне. 20 хвілін такой прагулкі — нарэшце вады становіцца дзесьці па шыю. Гэта дарога ў глыбіню банкі з жэле.
Тых, хто вяртаецца з мора, сустракаюць прадаўцы тыповага пляжнага набору: крэветак і пахлавы. Перакус і зноў паўгадзінны заход у мора. Як нам здалося, тут гэта асноўная курортная забава.
Не затрымліваемся — едзем далей.
Тут ніколі не было ніякага порта, і наогул гэта маленькая вёска з дзвюх вуліц і набярэжнай. Яна — сапраўдны фуд-фэст. Прадаюць усё: ад чабурэкаў да тартоў. Месца мала, гуляць цесна. Каб дабрацца да пляжа, трэба штурхацца праз натоўп. Толькі для таго, каб трапіць у яшчэ адзін — ужо на пляжы з бруднай вадой.
— Медузамі кідаемся як снежкамі, — тлумачаць Сяргей і Яна.
"Гульня ў зіму" ім каштавала 2300 грыўняў (90$) на кожнага ў дзень. Менавіта столькі пара заплаціла ў турагенцтве горада Лубны (Палтаўская вобласць) за пуцёўкі ў Жалезны Порт. Прыкладна столькі ж каштуе дзень на турэцкім курорце сярэдняга класа.
— Нас увогуле ўсё задавальняе, — запэўніваюць Сяргей і Яна. — Тут жа пэўная эстэтыка, якую на еўрапейскіх курортах не знайсці. Ды і на самай справе дабірацца зручней — проста зрываешся з месца і едзеш на тыдзень на роднае мора.
Па мерках Жалезнага Порта мы селимся ў VIP-зоне — на першай лініі ля мора. І ўвесь вечар пра гэта шкадуем. Крыкі вядучых і папулярныя хіты гучаць з кожнага бара і клуба. Назіраем, як дзяўчаты танчаць пад іх. Клубы тут не вельмі танныя, таму большай папулярнасцю карыстаюцца ўстановы з умоўна жывой музыкай (гэта калі спяваюць пад фанаграму з ноўтбука).
Рэпертуар — адвечныя шлягеры. У асноўным — расійскія. "Владимирский централ, ветер северный", — цягне жаночы голас. Рэха песні нясецца па ўзбярэжжы. Засынаем пад перадапошні куплет.
— Тут проста пэўная настальгія. Гэта часцинка піянерскага мінулага, таму што ёсць савецкія ветлівасць і непасрэднасць, якіх ужо ў Еўропе няма. Едзем у цягніку з сябрамі, дзелім курыцу нейкую, а там (у Еўропе) кожны жуе свой бутэрброд і не будзе адкрываць душу, дзяліцца нейкімі праблемамі ці даваць парады, — пара пенсіянераў, Збігнеў з Польшчы і Алена з Львова, на наступную раніцу тлумачаць нам, навошта прыехалі адпачываць менавіта на чарнаморскае ўзбярэжжа Украіны.
Тэкст: ru.hromadske.ua