У траўні Еўрарадыё запусціла новую праграму “Ідэя Х”. Разам са Змітром Лукашуком яе вядзе расійскі філосаф Максім Гаруноў. Слухачы адразу закідалі нас пытаннямі: чаму беларускаю нацыянальную ідэю шукае расіянін? Мы задалі Максіму Гарунову некалькі пытанняў пра тое, хто ён, адкуль ён, куды ідзе, і чым тлумачыцца яго інтарэс да Беларусі. І вось што ён адказаў.
Бацька — расіянін, маці — украінка, гадоў пяць жыў у Смаленску. Беларускую мову ўпершыню пачуў на Задняпроўскім кірмашы ў Смаленску. Тваё паходжанне, як ты фарміруешся, гэта ўплывае на твае інтарэсы. Цяпер мае інтарэсы тут, а маё месца знаходжання, хутчэй, у аэрапорце. Калі Расія чарговы раз стане яшчэ больш закрытай і страшнай усярэдзіне, тады прыйдзецца адтуль з'язджаць, і надоўга. Калі цемра атульвае Расію, гэта заўсёды надоўга.
Прыехаў вучыцца на філасофскі факультэт Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта з дзвюма кнігамі — Біблія і “Кабзар” Шаўчэнкі. Мы з іншымі студэнтамі-філосафамі любілі хадзіць на акцыі камуністаў, каб паглядзець і, груба кажучы, пасмяяцца з гэтых маргіналаў. Дзеля жарту я хадзіў і на рускія маршы нацыяналістаў, зазвычай далучаўся да калоны паганцаў, дзе крычалі пра Дажбога, Сварога і Перуна. Глядець на тое, які там падбіраецца кантынгент, даволі забаўна. На пратэсты Навальнага таксама хадзіў, але ў тым і справа, што на пратэсты Навальнага з Перуном не прыйдзеш, бо гэта не для сцёбу.
"Нямецкі філосаф" гучыць цудоўна, "французскі філосаф" гучыць добра, а прыстойна — "англійскі філосаф" ды "італьянскі". "Расійскі філосаф" — гучыць смешна. У Расіі было некалькі заўважных аўтараў: Уладзімір Салаўёў, Мікалай Трубяцкі, але, па вялікім рахунку, расійскай філасофіі няма. Дзесьці з трэцяга курса перастаў хадзіць на лекцыі і самастойна складаў сабе метадычку, прыходзіў у бібліятэку замежнай літаратуры і чытаў — вось мае ўніверсітэты.
Калі пяць гадоў таму я пачаў цікавіцца Украінай, гэта было нешта новае, неверагоднае, не было зразумела, да чаго гэта ўсё прывядзе. Але цяпер зразумела, чым гэта скончыцца. Украіна — адна з краін Усходняй Еўропы, такая як Польшча, Румынія, Балгарыя, прыблізна з такімі ж праблемамі. На пытанне, чаму я ў Беларусі, адказ просты: я прысутнічаю пры родах, я хачу злавіць той момант, калі беларуская нацыянальная ідэя народзіцца. Нацыі так сфармаваныя, што іх перыяд цяжарнасці расцягнуты на стагоддзі.
Калі мы разважаем пра Курапаты, гэта звычайна выглядае наступным чынам: прарасійская ўлада расстраляла беларусаў. Калі мы кажам пра падобныя месцы ў Расіі, у тым ліку пра Бутаўскі палігон [месца масавых расстрэлаў у Маскоўскай вобласці. — Еўрарадыё], дык трэба звярнуць увагу на адну акалічнасць. Да падзей у Крыме мэсадж расійскай улады да грамадства гучаў: “Мы больш так не будзем, убачылі вось гэтыя ямы, запоўненыя трупамі, мы іх паказалі, мы іх адкрылі, мы прызналі сябе вінаватымі ў тым, што органы ўнутраных спраў забівалі нявінных людзей”. Бутаўскі палігон быў абяцаннем, што гэта спыніцца назаўсёды. Але цяпер пасыл змяніўся... “Будзеце кепска сябе паводзіць — глядзіце, што мы можам з вамі зрабіць”.