“Грошай хапала толькі на сэканд” — шчырая размова з маладой настаўніцай

Чытаць болей: Муза Купалы і Драздовіч выкладалі ў школе: вось іх заробкі! Унікальны дакумент

Днямі да Еўрарадыё патрапіў разлічнік пачатку ХХ стагоддзя. У ім пералічваюцца імёны настаўнікаў, якія выкладалі ў звычайнай беларускай школе. Нас моцна ўразіў гэты спіс. Сярод тых, хто навучаў беларускіх дзетак стагоддзе таму — літаратарка, акторка і педагог Паўліна Мядзёлка, мастак і фалькларыст Язэп Драздовіч, аўтар "Купалінкі" Уладзімір Тэраўскі і, магчыма, першы чэмпіён Беларусі па шахматах!

Мы запыталіся ў Ліліі, ці магчыма вярнуць такі прэстыж прафесіі настаўніка, каб праз сто гадоў журналісты дзівіліся — якія ж крутыя педагогі вучылі дзяцей напачатку ХХ стагоддзя!

Навошта ўвогуле ісці ў настаўнікі? Там жа мала плацяць!

Лілія скончыла спачатку педколедж, пасля — філалагічны факультэт у вну. І прызнаецца: яна таксама пайшла працаваць у школу не дзеля вялікай любові да педагогікі, а дзеля любові да літаратуры.

— Я разумею, хто ідзе ў настаўнікі. Нічога кепскага сказаць не хачу, але ўзровень людзей, што паступаюць у педагагічны, невысокі. Здаецца, гэта людзі, якія не ведаюць, куды яшчэ ім пайсці. А на педагагічных спецыяльнасцях не вельмі высокі бал — то і абіраюць іх.

Ды і я сама аказалася ў школе праз любоў да літаратуры. Пайшла ў філолагі, разлічваючы на тое, што змагу ёю займацца. Асаблівых уяўленняў пра тое, кім буду, у мяне тады не было.

На трэцім курсе Лілія вырашыла, што хоча зарабляць грошы — і пайшла працаваць. У гімназіі непадалёк ад дому якраз шукалі настаўніка беларускай мовы і літаратуры. Студэнтцы прапанавалі выкладаць у трох пятых класах.

— Сказалі: не хвалюйцеся, усё будзе добра. І я пагадзілася.

Мне заўсёды падабалася хадзіць на заняткі, мне падабалася выкладаць. Я не ўспрымала гэта як працу — гэта было хобі. Я яшчэ вучылася ва ўніверсітэце, і мне не давалі той працы, якую патрабуюць выконваць ад іншых настаўнікаў. Не было шмат папяровай працы, не было патрабавання, каб вучні ўдзельнічалі ў конкурсах. Я проста давала ўрокі і сыходзіла — і яшчэ не ведала, што мяне чакае наперадзе.

Чытаць болей: “Учитель в отпуске”: история преподавательницы, которую не уволили после “суток”

— Калі сядзела ў турме, ужо ведала, што напрыканцы месяца ў мяне не будзе грошай, бо два працоўныя тыдні я правяла ў турме. Але ў хуткім часе ў мяне надыходзіў дзень народзінаў, і бацькі вучняў падарылі мне грошы — шмат грошай. Прыкладна ўвесь мой месячны заробак. Гэты было вельмі чулліва.

Цяпер я сышла з адукацыі і працую ў журналістыцы. Не скажу, што ў мяне вельмі вялікі заробак, але я магу дазволіць сабе шмат таго, чаго не магла дазволіць у Беларусі. Магу дазволіць сабе вандраваць. А пакупка рэчаў з Zara больш не б’е па кішэні.

Як зрабіць так, каб у адукацыю ішлі не толькі ад безвыходнасці?

Лілія кажа, што далёка не ўсе настаўнікі ведаюць свой прадмет. Прыкладам, настаўнікі беларускай мовы і літаратуры пасля званка па заканчэнні ўрока тут жа пераходзяць на рускую мову. І дзеці разумеюць: беларуская мова — гэта толькі ўрок.

А як зрабіць так, каб у адукацыю ішлі апантаныя сваім прадметам людзі?

1. Так, настаўнікам трэба плаціць

— Вядома, настаўнікі вышэйшых катэгорый зарабляюць болей за маладых спецыялістаў. У маёй калегі з усімі надбаўкамі выходзіла… 1,2 тыс. рублёў. У гэта ўваходзіў абавязак апроч урокаў весці розныя гурткі.

На чым яшчэ могуць зарабіць бонусы настаўнікі? Калі сходзіш на сходку “Белай Русі” — атрымаеш адгул падчас канікул.

2. А яшчэ абараняць іх — ад “наездаў” бацькоў і нават саміх вучняў

Заробак — вялікая матывацыя, але не толькі ён. Малады настаўнік сябе ў школе адчувае безабаронным — прынамсі, такім вопытам дзеліцца з намі Лілія.

— Я заўсёды разумела, што пайсці са сваёй праблемай да адміністрацыі я не магу. Ніхто за цябе не заступіцца. Быў вучань, які мог піхнуць мяне ці прынесці нож на ўрок. Я папраўдзе нават пачала яго баяцца. Прыду — пырне, і чыя будзе праблема? Ніхто не разбіраўся з праблемай, пакуль не пачалі скардзіцца іншыя настаўнікі. Нарэшце, яго ўсё ж выключылі з гімназіі.

Нават з маім мяккім характарам часам было складана, магла і падвысіць голас. Дарэчы, я ўжо два гады не выкладаю, і тут мне напісаў адзін з былых вучняў і папрасіў прабачэння за тое, што яны сябе кепска вялі. Гэта было міла.

Абараняцца даводзілася не толькі ад вучняў і, часам, іх бацькоў, але і ад адміністрацыі. Сама Лілія сутыкалася з бестактоўнасцю з боку “старэйшых” калегаў.

3. Можа тады і настаўнікі не будуць “чарсцвець”?

— Часам адносіны паміж настаўнікам і вучням здаваліся мне даволі жорсткімі. Не заўсёды да дзяцей ставяцца як да асобаў. Бо настаўнікі чарсцвеюць. Мяне здзіўлялі адносіны да дзяцей. Я чула ў настаўніцкай: маўляў, а чаго ад гэтага вучня чакаць — вы бачылі яго бацькоў? Але пры чым тут бацькі?

Я бачыла, што шмат настаўнікаў працуюць па звычцы. Нажаль, я нават па сабе заўважыла: і я да другога года працы стала чарсцвець. Калі прыйшла, у мяне быў імпэт.

Лілія кажа, што хацела б яшчэ калі-небудзь вярнуцца ў адукацыю — але толькі пры ўмове рэформаў.