Праект Urban Myths, у межах якога шэрыя мінскія сцены ператвараюцца ў шматпавярховыя мастацкія роспісы, знаходзіцца ў падвешаным стане. Каардынатар праекту Алег Ларычаў распавядае Еўрарадыё, што на “сезон”, які працягнецца да лістапада, мае дамоўленасці яшчэ з 4 мастакамі. Але гарантаваць, што ў сталіцы з’явяцца іх працы, не можа. Прычына — грошы.
9-павярховы мурал у Мінску каштуе 3,5 тысячы еўра. 12-павярховы — даражэй. Асноўныя выдаткі — фарба і арэнда тэхнікі. Грошы на муралы Urban Myths спрабуе збіраць краўдфандынгам, але атрымліваецца не вельмі паспяхова.
“Новы мурал на мінскай вуліцы Ляшчынскага мы з аўстралійцам Фінтанам Мэгі скончылі зусім нядаўна. Для мяне гэта быў працяг эксперыменту па збору грошай праз краўдфандынг. На папярэднюю сцену грошы ўсё ж такі сабраліся, але гэтым разам, на жаль, не атрымалася. Давялося працаваць у крэдыт. За квіток плацілі з карткі знаёмага, затрымлівалі плацяжы за тэхніку і гэтак далей. То бок проста апустошвалі крэдытныя карткі знаёмых. Зараз дагэтуль спрабуем дазбіраць бюджэт на ўжо гатовую працу Фінтана Мэгі”.
Магчыма, справа ў тым, што эскіз малюнка з’яўляецца толькі тады, калі мастак прыязджае ў Беларусь, разважае Ларычаў. Эскіз ствараецца ў той час, калі мастак знаёміцца з беларускай культурай і рэаліямі. Ды й амаль ніколі загаддзя эскізы не публікуюцца нідзе. А людзі не хочуць скідвацца на ката ў мяху. Грошы ахвяруюць толькі тыя, хто ведае стыль мастака, хто бачыў яго папярэднія працы.
Мясцовыя жыхары амаль заўжды рэагуюць на муралы пазітыўна. Выпадак з “Чалавекам без твару” — мінскім муралам, зафарбаваным пасля трох гадоў скаргаў з боку жыхароў вуліцы Варанянскага, — гэта, хутчэй, выключэнне. Чаму б не падключыць іх да фінансавання будучага мурала?
“Хадзіць са скрынкай па пад’ездах — незаконна. Адзіны легальны спосаб збору грошай — праз краўдфандынг на сайце, — працягвае Алег Ларычаў. — Ёсць варыянт з дамамі, дзе існуюць таварыствы ўласнікаў. Калі жыхары збяруцца і дамовяцца паміж сабой, яны могуць аплаціць мурал. Суму “распішуць” на ўсе кватэры і ўключаць у жыроўкі. Такі прэцэдэнт быў у Гродне”.
На афіцыйным сайце праекту MustAct.by пазначана, што некаторыя арт-аб’екты з’явіліся ў Беларусі пры падтрымцы мецэнатаў.
“Мецэнаты звычайна з’яўляюцца знянацку. Прычым гэтая дапамога — не заўжды 100% кошту мурала, а толькі нейкая частка, — тлумачыць арт-менеджар. — Што зараз? Да тых, хто раней даваў, звяртацца ўжо неяк няёмка, грошы ж вялікія. Мы прапаноўвалі паўдзельнічаць у муралах шмат якім беларускім брэндам. Але брэнды патрабуюць у адказ ці каб там быў іх вялікі лагатып, ці каб іх прадукцыя / накірунак былі намаляваная”.
Мастакі з розных краін пагаджаюцца прыехаць у Беларусь, бо ім цікава, што адбываецца ў гэтай частцы свету. Наша вулічная культура, збольшага, перажывае такі перыяд, які шмат якія іншыя краіны даўно прайшлі. Тут мастакі знаходзяць “дух старой школы”.
Па словах Алега, муралы ў Беларусі часта ўзгадняюцца не да канца ці па спрошчаных працэдурах, бо ўлічыць усе фармальнасці папросту немагчыма. А гэта значыць, што ў працы мастакоў прысутнічае хаця б невялікі элемент нелегальнасці.
“Напрыклад, нікому не можа прыйсці ў галаву, што пад’ёмнік пад’ехаў да сцяны проста так, без дазволу, — смяецца кіраўнік Urban Myths. — Ці можна прытрымліваць увесь PR, прэс-рэліз і здымкі да заканчэння работ, калі мурал робіцца фактам рэчаіснасці. Але ў нас за гэта — штраф”.
У Екацярынбургу нядаўна прайшоў фестываль падкрэслена нелегальнага стрыт-арту. Арганізатары рассялялі мастакоў па “ўпісках” у сяброў ды знаёмых, грошы на фарбу збіралі з продажу карцін і гэтак далей. Але вельмі шмат мастакоў адмовіліся менавіта таму, што ўжо прызвычаіліся да камфортных умоў легальных мурал-фестываляў.
Што праўда, нават легальныя муралы часам замалёўваюцца, і гэта адбываецца не толькі ў нас, а па ўсім свеце. Мастакі, збольшага, ставіцца да гэтага па-філасофску. Напрыклад, той жа INO, чый малюнак [“Чалавек без твару”/”Анёл смерці”] нядаўна зафарбавалі ў Мінску.
“Гэты мурал, безумоўна, перамога, — упэўнены Алег Ларычаў. — Ён праіснаваў тры гады, выклікаў дыскусію. Значыцца, адпрацаваў як трэба. Мастак застаўся задаволены, я — таксама. Так, ён быў не надта легальны. Але яшчэ раз паўтаруся, што большасць таго, што робіцца ў свеце і нашым рэгіёне — робіцца без усіх неабходных фармальна дазволаў ды ўзгадненняў”.
Увосень мінулага года Urban Myths спрабавалі правесці малюнак ўкраінскага мастака праз мастацкі савет Мінгарвыканкама. Не атрымалася, хаця арганізатары паспелі паўдзельнічаць у чатырох пасяджэннях. Упэўніць “заслужаных дзеячаў”, што мурал лепшы за шэрую сцяну, не здолелі.
“Будучыня беларускага стрыт-арту залежыць ад мясцовых мастакоў. А лёс "міжнародных" муралаў — ад людзей, — кажа Алег Ларычаў. — Агулам, шмат дзе гарадскія ўлады дапамагаюць, а часам нават і фінансуюць з’яўленне муралаў. Чаму? Таму што гэта стварае турыстычную прывабнасць, дапамагае гораду трапляць у шматлікія публікацыі ў выданнях па ўсім свеце, не толькі тэматычных. Можа калі-небудзь гэта зразумеюць і нашыя чыноўнікі”.