Гітанас Наўседа і Інгрыда Шыманіце / delfi.lt
12 траўня ў Літве прайшоў першы тур прэзідэнцкіх выбараў. На пост прэзідэнта прэтэндавалі 9 кандыдатаў, ніхто з іх не набраў больш за 50% галасоў. А ў другі тур выйшлі экс-міністр эканомікі Інгрыда Шыманіце і эканаміст Гітанас Наўседа.
Пасля другога тура, які пройдзе 26 траўня, адзін з гэтых двух палітыкаў стане прэзідэнтам Літвы. Як пасля гэтага будуць развівацца літоўска-беларускія адносіны? Мы даведаліся, што Шыманіце і Наўседа гавораць пра Лукашэнку, Курапаты, агульнае мінулае Беларусі і Літвы і Астравецкай АЭС.
Кандыдатка ў прэзідэнты Літвы Інгрыда Шыманіце назвала беларускую АЭС геапалітычным праектам і адзначыла, што ён мае мала агульнага з эканомікай. На думку Шыманіце, Літва павінна імкнуцца да блакавання электраэнергіі з Астравецкай АЭС і настойваць на тым, каб і іншыя краіны ЕС блакавалі гэтую энергію:
"На маю думку, гэта адзіная пазіцыя, якую мы можам мець у Літве. Беларускія ўлады парушылі шэраг міжнародных законаў, пачынаючы ад выбару пляцоўкі. Міжнародныя інстытуты прызналі, што былі здзейснены парушэнні міжнародных канвенцый. Так што я не ведаю, як у гэтай краіне можна мець нейкую іншую пазіцыю па гэтай справе".
Пры гэтым Шыманіце адзначае, што адносіны Літвы і Беларусі былі нацягнутымі яшчэ да будаўніцтва АЭС:
"Мы можам быць добрымі суседзямі, але пры некалькіх умовах. Гэта беларускі падыход да дэмакратычных каштоўнасцей, тое, чаго мы тут, у Еўрасаюзе, не прымаем. Напрыклад, таго, што адбылося нядаўна ў Курапатах, — гэта вандалізм! Кіруемы дзяржавай вандалізм! Яшчэ адна ўмова — гэта пытанне вельмі шчыльнай ваеннай кааперацыі паміж Расіяй і Беларуссю".
Інгрыда Шыманіце адзначае, што калі яе абяруць прэзідэнтам, то адносіны Літвы і Беларусі значна не зменяцца. Што тычыцца Аляксандра Лукашэнкі, які праз некалькі месяцаў упершыню за некалькі гадоў можа прыехаць у Вільню з афіцыйным візітам — на перапахаванне рэшткаў Кастуся Каліноўскага — "Жалезная лэдзі" літоўскай палітыкі халодная: "Павітацца мы, мабыць, можам".
Прэтэндэнт на пасаду прэзідэнта Літвы эканаміст Гітанас Наўседа запэўнівае: Літва будзе блакаваць беларускія пагадненні з Еўрасаюзам, пакуль не будзе вырашана праблема з Беларускай АЭС. Пры гэтым ён бачыць у будаўніцтве атамнай электрастанцыі ў Астраўцы і станоўчыя бакі:
"Перабудова энергетычнай або вытворчай сістэмы Беларусі, якая будзе карыстацца электрычнасцю з БелАЭС, павысіць узровень незалежнасці Беларусі ад Расіі. І гэта вельмі важна, каб мы маглі рэальна казаць пра незалежнасць беларускай эканомікі і незалежнасці яе энергетычнай сістэмы".
Кандыдат у прэзідэнты адзначае, што інтарэс Літвы складаецца ў тым, каб усходні сусед захаваў сваю незалежнасць. "Нашы адносіны з Беларуссю павінны грунтавацца на тым прынцыпе, што мы хочам захаваць незалежную дзяржаву на нашых усходніх межах. Я не бачу прычын, па якіх наша пазіцыя ў дачыненні да Астравецкай АЭС павінна цалкам разбурыць адносіны з Беларуссю", — кажа Наўседа.
"Мы былі ў адной дзяржаве — Літоўскім княстве. Гэта стварае эмацыйны фон, які важны для мяне. Я думаю, што літоўцы вельмі па-сяброўску настроены ў дачыненні да беларусаў. Мы вельмі хацелі б, каб у сярэднім і доўгатэрміновым плане нашым суседам было незалежная беларуская дзяржава. І мы будзем ставіцца да Беларусі як да незалежнай дзяржавы і дапамагаць усім магчымым".
Адносіны Літвы і Беларусі ў апошнія некалькі гадоў часцей за ўсё разглядаюць з перспектывы будаўніцтва АЭС у Астраўцы - гэты горад размешчаны ўсяго ў 50 км ад літоўскай сталіцы. У 2017 годзе парламент Літвы прызнаў АЭС, якая будуецца, пагрозай нацыянальнай бяспецы Літвы. У тым жа годзе Сейм прыняў закон, які забараняе куплю электраэнергіі з небяспечных АЭС. Па дадзеных дэпартамента міграцыі Літвы, беларусы - трэцяя па велічыні замежная абшчына. У Літве жыве 12 162 беларуса - іх колькасць у Літве за год вырасла на 31 %. Беларуская суполка ў Літве па колькасці саступае толькі ўкраінцам (16 873 чалавек) і расіянам (12 433 чалавек).